pestactieplan | delijsterboom

Waarom een pestactieplan?

Willen we ervoor zorgen dat kinderen zich positief kunnen ontwikkelen, dan moeten we erover waken dat het welbevinden van kinderen optimaal blijft. Daarom vinden we het belangrijk dat in onze school pesten geen plaats krijgt. Kinderen durven vaak niet de stap te zetten naar volwassenen om te zeggen dat ze gepest worden. Ze schamen zich voor wat hen overkomt. Ze zijn bang dat ze niet geloofd zullen worden of vrezen nog ergere pesterijen uit wraak. Kinderen kunnen moeilijk inschatten welke handelingen of uitspraken te accepteren zijn. Soms denken ze dat ze zelf de schuld zullen krijgen. Bij een vermoeden van pesten moeten wij als opvoeders onze aandacht verhogen en beter observeren. Daarop aansluitend gaan we op zoek naar de best mogelijke oplossing. Bij het bieden van mogelijke oplossingen gaan we ervan uit dat duidelijke afspraken en een uniforme aanpak de beste resultaten geven.

Daarom geven we hier een overzicht van:

wat wij verstaan onder pesten en de gevolgen ervan,
hoe we de rol van iedere betrokkene kaderen,
hoe we preventief tewerk gaan,
hoe we pestgedrag aanpakken.

Plagen, pesten en ruzie maken?

Wat is pesten precies?

Kinderen nemen snel de woorden ‘Ik word gepest!’ in de mond. Daarom is het belangrijk dat we voorzichtig met deze term omgaan en een duidelijk onderscheid maken tussen plagen, ruzie maken en pesten.

plagen pesten

Meestal onschuldig, bedoeld als humor Vindt met voorbedachten rade plaats

Machtsverhouding is gelijk Ongelijke machtsverhouding

Het slachtoffer en plager wisselen Vaak hetzelfde slachtoffer, vaak zelfde initiatiefnemer

Weinig nadelige gevolgen Zware ingrijpende gevolgen

Snel vergeten Moeilijk te herstellen

Geplaagde blijft in groep Slachtoffer voelt zich geïsoleerd

Eén tegen één Groep tegen individu

Ruzie maken daarentegen moet kunnen, hoe vreemd het ook klinkt. Ruzie makend leren kinderen immers hoe ze kunnen reageren op agressie, hoe ze kunnen onderhandelen, hoe ze kunnen omgaan met hun gevoelens. Ruzie maken helpt om sociale vaardigheden te ontwikkelen. Terwijl kinderen ruzie maken zoeken ze hun positie in de samenleving. Ze worden sterker als ze een conflict zelf kunnen oplossen. Het is belangrijk dat er een zone bestaat waarin plagen en ruzie maken een plaats krijgen. Het spreekt voor zich dat het observerend oog van de volwassene op de achtergrond een belangrijke rol kan spelen zodat de situaties niet uit de hand lopen.

Pesten gaat veel verder en raakt veel dieper. Het is bewust iemand kwetsen, iets stuk maken of iemand een slecht gevoel bezorgen. En dat telkens opnieuw. De pesters zijn meestal dezelfde, de slachtoffers ook.

Waar en wanneer wordt er vooral gepest?

Pesten komt vooral voor wanneer een groep ontsnapt aan het toezicht van volwassenen:

tijdens de speeltijd
voor of na schooltijd
in de gangen
op weg naar school

Verschillende vormen van pesten

Verbaal pesten komt het meest voor : schelden, dreigen, vernederende opmerkingen maken. Hierbij worden woorden gebruikt als wapens. Ze zijn gemakkelijk te gebruiken en laten geen bewijzen na.

Vaak wordt ook fysiek geweld gebruikt :duwen, trekken, bijten, schoppen, slaan, krabben, aan de haren trekken,…

Soms worden bezittingen gestolen of vernield : pennen, brillen, kleding, tassen, …

Een andere vorm van pesten die vaak voorkomt is uitsluiten of negeren. Dit komt beduidend meer voor bij meisjes dan bij jongens. Deze laatste verkiezen de directe confrontatie boven de indirecte pestmethode.

Steaming is een relatief nieuwe pestvorm. Het is een vorm van afpersen waarbij een persoon wordt afgedreigd, vernederd of geïntimideerd totdat hij/zij geld of een voorwerp afgeeft

Ook cyberpesten is een vrij nieuw begrip. Hierbij maakt de pester gebruik van de media (internet, sms en mails om pestberichten te sturen. Door de anonimiteit die deze media biedt, kan deze vorm van pesten erg ver gaan.

Kenmerken van de verschillende partijen

Het slachtoffer

staat afkerig tegenover geweld en agressie
is meestal fysiek zwakker
is eerder in zichzelf gekeerd
is vaak angstiger dan andere kinderen
durft niet voor zijn mening opkomen
heeft een lage dunk van zichzelf
voelt zich eenzaam
zoekt vaak de leerkracht op, wat dan weer olie op het vuur is voor de pestkop.

De pester

is fysiek sterker dan het slachtoffer
wil stoer doen en imponeren
wil zichzelf bewijzen
is impulsief en agressief
kan moeilijk met regels omgaan
heeft een groot idee van zichzelf of juist niet
kan zich moeilijk inleven
geniet respect maar in hoofdzaak uit angst, niet uit waardering.
mondig
geniepig en/of geslepen

De meelopers

doen mee om bij de groep te horen
doen mee uit angst om zelf gepest te worden
steunen het slachtoffer in persoonlijke situaties, maar zwijgen in de groep.

Zijn er signalen?

Het slachtoffer

lijkt niet echt vrienden te hebben
wordt vaak als laatste gekozen
geeft een onzekere indruk
ziet er ongelukkig uit
wordt vaak uitgelachen
bezittingen worden beschadigd
komt niet graag naar school.

De pester

probeert te overheersen in allerlei situaties
is vaak tegendraads
aanvaardt geen tegenwerking
doet heimelijk
spot, lacht iemand uit
intimideert
maakt dingen stuk
roddelt
sluit iemand uit.

Mogelijke gevolgen

Het slachtoffer

kan een minderwaardigheidsgevoel krijgen en zich daardoor onzeker gaan gedragen
kan amper nog voor zichzelf opkomen
kan zijn vertrouwen verliezen tegenover andere mensen
kan schoolangst hebben, maar in het later leven ook andere angsten
kan concentratiestoornissen ontwikkelen
durft geen initiatieven meer te nemen
kan depressief worden en later zelfmoordneigingen vertonen

De pester

houdt op lange termijn geen ECHTE vrienden meer over
werkt zich vast in zijn rol en ondervindt ondanks een positieve verandering vanuit zijn verleden toch moeilijkheden om een andere rol aan te nemen
komt in botsing met de maatschappij op latere leeftijd
blijft moeite ondervinden met een goede omgang met anderen
maakt misbruik van macht en geraakt in een negatieve spiraal.

Aanpak

Preventief

We werken aan een positieve schoolcultuur,waarbij empathie en sociale vaardigheden ontwikkeld worden. Vanuit het zorgbeleid van de school worden activiteiten voorgesteld en opgevolgd.

De schoolrapporten geven niet alleen een beeld van de verworven vaardigheden op cognitief vlak. Er is ook aandacht voor muzische vorming, lichamelijke opvoeding en sociale vaardigheden. Dat brengt met zich mee dat kinderen zich op verschillende vlakken gewaardeerd kunnen voelen. Bij elk rapport hoort ook een kindrapport. Hierin is naast de aandachtspunten die betrekking hebben op de gemaakte afspraken ook plaats voor het kind om over het eigen welbevinden te reflecteren. De kinderen vullen het individueel aan. Het moment waarop de rapporten aan de kinderen worden bezorgd, voorziet de klasleerkracht tijd voor een individueel gesprek met elk kind.

Bij aanvang van elk schooljaar wordt in elke klas het schoolreglement overlopen en worden er vanuit de kinderen regels opgesteld die aansluiten bij een positief klasklimaat. Deze worden visueel vastgelegd zodat er altijd naar verwezen kan worden. Voorkomen van pestgedrag is hierin opgenomen.

Eersteklassers krijgen in het begin van het schooljaar een peter of meter uit de zesde klas toegewezen. Samen worden een aantal klas overschrijdende activiteiten uitgevoerd. Het peter- en meterschap wordt in de zesde klas voorbereid. Zesdeklassers krijgen een gezonde haalbare verantwoordelijkheid de eersteklasser die hen wordt toevertrouwd wegwijs te maken in de lagere school.

Aan de hand van activiteiten, beschreven in ‘Leefsleutels’ maakt elke leerkracht gebruik van materialen om het sociaal-emotioneel welbevinden van de kinderen te vergroten.

Vijfde- en tweedeklassers hebben wekelijks een half uur tutor-lezen. Na de paasvakantie vindt dit ook tussen vierde- en eersteklassers plaats. De interactie die tussen beide kinderen ontstaat, heeft niet alleen een invloed op de leesprestatie. Tijdens reflectiemomenten o.l.v. van de zorgcoördinator krijgt ook het welbevinden van de beide partijen aandacht. In combinatie met observaties van de klastitularissen bevordert deze aandacht de positieve betrokkenheid die tussen de kinderen onderling ontstaat.

Interventie

Indien zich toch pestgedrag stelt op school dan zullen we werken volgens de no-blame methode, omdat we geloven dat straffen alleen nog meer reactie van de pester oproept en nog minder vertrouwen van de gepeste.

No-blame omvat in eerste instantie het preventief werken aan een positieve schoolcultuur zoals we hierboven reeds beschreven. Stelt er zich toch een probleem, dan is er een 7-stappenplan, waarbij de leerkracht van de klas in samenwerking met de zorgcoördinator een centrale rol speelt.

De leerkracht heeft een gesprek met het slachtoffer.

Ze organiseert een eerste bijeenkomst met 6 tot 8 kinderen, waaronder de pester(s) en andere “neutrale” of indirect betrokken kinderen uit de klas.

Ze legt het probleem uit. Er worden geen straffen gegeven. De leerkracht doet beroep op hun verantwoordelijkheidsgevoel. Samen wordt er naar concrete oplossingen van het probleem gezocht.

Iedere leerling van de groep spreekt individueel zijn persoonlijke, concrete engagement uit in de ik-vorm.

De groep krijgt een week tijd om het engagement uit te voeren

De leerkracht heeft dan weer een gesprek met elk lid afzonderlijk. Dit wordt herhaald indien nodig, zolang als nodig is.

Wanneer ook de no-blame methode geen positieve wending tot gevolg heeft, volgt een interventie in samenwerking met het zorgteam van de school. In dit geval zullen ook de ouders betrokken worden bij het zoeken naar een oplossing.

Voor pestgedrag op school vragen we ouders om contact op te nemen met de school (directie of zorgcoördinator of klasleerkracht) alvorens in contact te treden met de ouders van de andere partij.

Wat bij grensoverschrijdend gedrag?

Indien er grensoverschrijding is, wordt er herstelgericht gewerkt.

De kracht van herstelgericht werken is net dat er gekeken wordt naar de hele context en dat er een waarderende en verbindende werking van uitgaat, die ook de dader in zijn kracht plaatst. Het geeft de dader zijn verantwoordelijkheid en waardigheid terug. Zeker als je de herstelactiviteit laat aansluiten bij zijn talenten en interesses. Het gaat er om dat hij zich echt aangesproken voelt om de schade op een persoonlijke en constructieve manier te herstellen en om opnieuw deel te nemen aan het gemeenschapsleven.

Herstelgericht werken sluit een sanctie niet per se uit. Ze kunnen parallel aan elkaar lopen. Van een sanctie of een straf gaat een begrenzende, normerende en disciplinerende werking uit. Dat is soms nodig. Om de constructieve sfeer van het herstelgericht werken niet teniet te doen is het belangrijk dat er aan de sanctie een fair proces vooraf gaat.

Dat wil zeggen:

• De regels worden vooraf duidelijk gecommuniceerd, evenals de afspraken en verwachtingen en de gevolgen als je ze niet naleeft. Zo weet iedereen vooraf waar hij/zij aan toe is.

• Bij het zoeken naar een geschikte sanctie worden de verschillende belanghebbenden betrokken en geconsulteerd.

• Bij een sanctie wordt klaar en duidelijk uitgelegd hoe er tot de sanctie gekomen is en welke criteria daarin meespeelden.

Criteria en gevolgen

Boeken en websites

www.pluizer.be (boeksuggesties kijk onder rubriek zoeken is er bij het thema pesten)

www.klasse.be/oudershttp://www.klasse.be/ouders (kijk onder help)

www.kieskleurtegenpesten.be

www.clicksafe.be (veilig internet)

www.pestweb.nl (info op kindermaat)